بررسی مساله کرکوک در تحولات سیاسی نظام فدرال عراق بعد از سقوط صدام

چکیده شهر کرکوک واقع در کردستان عراق، یکی از عوامل اصلی ظهور بحران ها و چالش های داخلی عراق در صد سال اخیر بوده است. در رابطه با اهمیت کرکوک می توان به نفت خیز بودن این شهر(که عامل اصلی تنازع است)، شکاف های قومی- مذهبی و تنازعات حاصل از آن، دعاوی ملکی و قومی تاریخی بر سر آن اشاره کرد که امکان ظهور و بروز تنش و بحران را در عراق مدام زنده نگه داشته است، بطوریکه در عراق پس از سقوط صدام نیز با وجود تغییرات عمیق ساختاری و کارگزاری در آن کشور، ولی مساله کرکوک همچنان لاینحل مانده، اگرچه ماهیتی حقوقی و قانونی یافته است. در این راستا در این پژوهش مساله کرکوک در عراق پس از صدام با محوریت این سوال مورد مطالعه قرار گرفته است: مساله کرکوک چه تاثیری بر تحولات نظام فدرال عراق(2003-2013) داشته است و چشم انداز آتی کرکوک چگونه خواهد بود؟ جواب به این سوال در قالب این فرضیه مورد بررسی و مطالعه واقع شده است: «مساله کرکوک تحولات نظام فدرال عراق را پس از سقوط صدام از ابعاد سیاسی و حقوقی تحت تاثیر قرار داده و موجب شکل گیری نظام فدرالی با وجود شکاف های متعدد شده است. این وضعیت در چند سناریو قابل تحلیل است.» یافته های حاصل از پژوهش نشان می دهد که با سقوط رژیم بعث، سیاست کردزدایی و تعریب از کرکوک متوقف شد و نیروهای سیاسی عراق برای حل این مساله و عادی سازی آن مذاکره نموده، که ماحصل این مذاکرات، تصویب مواد قانونی در قانون اساسی عراق برای حل مساله کرکوک بوده است. اما تضاد منافع، شکاف های قومی و مذهبی و گوناگونی بازیگران تأثیرگذار داخلی و خارجی در این مساله، مانع عملیاتی شدن قانون بوده و وضعیتی از تعلیق و پیچیدگی را برای کرکوک به بار آورده است که سناریوهای آینده ی آن در پایان تحلیل شده است. کلیدواژه: ، نظام فدرال عراق، حکومت اقلیم کردستان، تعریب، تنازع ژئوپلتیک.